Cơ sở hạ tầng thiếu thốn, các rào cản xã hội và luật tài sản khó khăn ngăn cản người Nhật Bản về nông thôn sinh sống, mặc dù chính phủ có nhiều cách để giúp đỡ. Năm 2011, sau trận động đất và sóng thần giết chết hơn 20.000 người, vợ chồng anh Kiyoshi Uchiyama, Nhật Bản bắt đầu suy ngẫm về cuộc đời mình. Năm năm sau, gia đình Uchiyama quyết định rời Tokyo. Điểm đến của họ là tỉnh Wakayama, cách thủ đô chín giờ lái xe. Tại đây, gia đình anh sinh sống trong một akiya, thuật ngữ chỉ nhà bỏ hoang ở vùng nông thôn.
Nhiều căn nhà bỏ hoang tại Nhật
“Ban đầu, nó hơi giống nhà ma”, người đàn ông hơn 40 tuổi cho biết. “Nhưng chúng tôi đã làm lại sàn, sửa mái và biến nó thành một tổ ấm”. Uchiyama không chia sẻ số tiền mua nhà, nhưng tiết lộ đã dành một năm và một triệu yen (khoảng 207 triệu đồng) để cải tạo công trình. Vợ chồng anh còn có một trang trại hữu cơ, quán cafe và nhà cho khách.
Trong khi nhiều quốc gia đối mặt với tình trạng thiếu nhà ở. Nhật Bản gặp vấn đề trái ngược. Khảo sát về Nhà ở và Đất đai năm 2018 cho thấy nước này có tới 8,49 triệu căn nhà bỏ hoang. Những ngôi nhà không thể phá dỡ cũng không có người ở tạo nên những “ngôi làng ma” ở nông thôn Nhật Bản. Ở một số địa phương, tỷ lệ nhà hoang chiếm 1/5 tổng số nhà hiện có.
Cuộc khảo sát về Nhà ở và Đất đai Nhật Bản cho thấy nước này có tới 8,49 triệu ngôi nhà không có người ở vào năm 2018, tăng 3,2% so với năm 2013. Tổng cộng, hơn 13% trong số 62 triệu ngôi nhà của đất nước đang bị bỏ trống. Đặc biệt là ở các tỉnh nông thôn như Wakayama, Tokushima, Kagoshima và Kochi. Tại các khu vực này, tỷ lệ trống trung bình lên tới 18%.
Khuyến khích người dân mua nhà giá rẻ
Theo chính sách khuyến khích nền kinh tế nông thôn dưới thời Thủ tướng Yoshihide Suga. Các chính quyền địa phương đang khuyến khích người dân mua những căn nhà không người ở với giá rẻ; chỉ khoảng 50.000 yên (500 USD). Thậm chí ở Okutama, một số căn còn giảm xuống mức 0 đồng.
“Chương trình khuyến khích này không chỉ giúp các chủ sở hữu cũ. Những người gặp khó khăn trong việc sử dụng tài sản và đóng thuế. Đồng thời, còn giúp thị trấn giảm các căn nhà bỏ hoang có thể đổ sập; gây rủi ro trong tương lai”, phát ngôn viên chính quyền cho biết.
Vào tháng 9, chính quyền địa phương đề nghị trả 1 triệu yên (9.000 USD) cho tất cả người lao động nào ở thủ đô Tokyo đồng ý làm việc ở vùng nông thôn xa xôi. Các quan chức cũng treo thưởng 3 triệu yên (27.000 USD) cho những ai sẵn sàng thành lập doanh nghiệp công nghệ thông tin ở vùng nông thôn Nhật Bản.
Các khoản trợ cấp như vậy đã đem lại hiệu quả khi số nhà trống ở Mikasa, tỉnh Hokkaido. Giảm 11% khi giới chức hỗ trợ tiền mặt để chăm sóc trẻ nhỏ và trang trí nội thất. Tại Daisen, tỉnh Tottori, tỷ lệ tuyển dụng việc làm giảm 7,9%. Sau khi chính quyền địa phương cam kết hỗ trợ 2 triệu yên (18.000 USD) để cải tạo nhà cho người mua mới.
Xu hướng rao bán nhà cũ giá rẻ đang diễn ra trên toàn cầu
Xu hướng rao bán nhà cũ giá rẻ cũng đang diễn ra khắp thế giới, bao gồm cả Mỹ và Italy. Nơi những ngôi nhà đổ nát ở các thành phố thời Trung cổ. Được biết là có giá chỉ một euro (1,22 USD).
Theo Chris McMorran, phó giáo sư ngành Nhật Bản học tại Đại học Quốc gia Singapore (NUS). Người trẻ Nhật không ở nông thôn vì ít cơ hội nghề nghiệp; một phần nữa là vì chính các akiya. “Chẳng ai muốn sống giữa những ngôi nhà bỏ hoang”, McMorran phân tích. Bên cạnh đó, tỷ lệ sinh giảm khiến số akiya ngày càng tăng lên. “Vấn đề cốt lõi là không đủ người để lấp đầy những ngôi nhà ấy”, phó giáo sư nói tiếp.
Wakayama là địa phương có một sân bay, bốn trường đại học và rất nhiều nhà trống. Dân số tỉnh này liên tục giảm từ năm 1996 đến nay. Thành phố Wakayama, thủ phủ của tỉnh, cũng chỉ có hơn 65.000 dân. Richard Koo, nhà kinh tế học tại Viện Nghiên cứu Nomura cho biết từ 30 năm trước. Cùng với sự phát triển của kinh tế, người Nhật bắt đầu xu hướng bỏ quê ra phố. Theo Tsutsui Kazunobu, giáo sư ngành khu vực học tại Đại học Tottori, năm 1960, mỗi cộng đồng nông thôn ở Nhật có khoảng 39 hộ gia đình. Đến năm 2015, con số này giảm xuống còn 15.
Giảm giá nhà để đưa người thành phố về nông thôn
Từ năm 1995 đến 2018, 37 trên 47 tỉnh ở Nhật ghi nhận sự giảm dân số. Báo cáo tháng 3 năm nay của Tổ chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế (OECD) cho thấy trong 37 quốc gia thành viên, Nhật có tỷ lệ nhà ở còn trống cao nhất. Tính trung bình trên toàn nước, tỷ lệ nhà ở còn trống ở Nhật là 14% nhưng nếu chỉ tính khu vực nông thôn, con số này là 16%, thậm chí cao hơn thế ở một số tỉnh, ví dụ Wakayama là 18,8%.
Một trong những biện pháp được chính phủ Nhật áp dụng để đưa người từ thành phố về nông thôn là giảm giá nhà. Furukawa Ryuji, trưởng phòng kế hoạch tỉnh Wakayama là người phụ trách kế hoạch thúc đẩy di cư và định cư. Ông cho biết giải pháp giảm giá nhà được đưa ra vào năm 2015 “nhằm giải quyết hàng loạt vấn đề như dân số giảm, tỷ lệ sinh thấp, dân số già và duy trì sức sống của khu vực”.
Có những căn akiya giá chỉ 50.000 yen (khoảng 455 USD, tương đương 10,3 triệu đồng). Đến nay, trong khoảng 600 akiya được rao bán, 200 căn đã có chủ mới.
